در همه آزمایشهای غیرمخرب ارزیابی یا نظارت امری معمول است و همگام با افزایش نیاز به ارزیابیها، داشتن آموزش و ملزومات ناظران یا ارزیابان نیز افزایش یافته است. امروزه ارزیابها علاوه بر درک کامل از فرآیندهایی که مشاهده میکنند باید مهارتهای لازم ارزیابی را هم دارا باشند. یکی از وظایف ارزیاب یا ارزیابNDT بازبینی دستورالعملهای ارزیابی آزمون غیرمخرب است. در مقایسه با افزایش پیچیدگی ارزیابیها و آموزش ناظران، فرآیند آموزش برای تکنسینهایNDT با سرعت کمتری صورت میگیرد.
معمولا ارزیابی و نظارت با نوعی استرس همراه است. چنانچه عدم تطابقی تشخیص داده شود، ارزیاب آن را به عنوان یک یافته یادداشت میکند و شرکت مورد ارزیابی باید در این راستا عملیات اصلاحی انجام دهد.
عدم تطابقهای اصلاح نشده میتواند به معنای از دست دادن یک مشتری یا تجدید تولید یک محصول باشد. همین وضع میتواند بار مالی مضاعفی برای شرکت به بار آورد در نتیجه گاهی تکنسینها هنگام نظارت تحت فشار هستند و دقت بیش از حد نشان میدهند در نهایت معمولا خطاهایی میکنند که در حالت عادی دچار چنین اشتباهاتی نمیشوند.
به نظر میرسد آموزش و صرف زمان یا به عبارت دیگر کنترلهای بیشتر، راهحل مناسبی برای این موضوع باشد. در تایید این مطلب، برخی شرکتها و مراکز فنی اقدام به گنجاندن مبحث آشنایی با ارزیابی به عنوان بخشی از برنامه آموزشی NDT کردهاند تا تکنسینها را با یک دید کلی از فرآیندهای نظارت آماده کنند.
مثال زیر یکی از مواردی است که ارزیابان طی سالها انجام دادهاند و من ناظر آن بودم.
صحبت کردن با ارزیابان میتواند باعث حواس پرتی و منجر به خطاهای غیرعمد شود. عموما ناظران علاقهای به مباحثه ندارند اما اغلب تکنسینها هنگام ارزیابی تمایل دارند خاطرات، مشکلات حرفهای یا حرفهای بیمورد بیان کنند. تکنسینها باید این مساله را به عنوان یک واکنش عصبی بپذیرند و به طور ارادی آن را کنترل کنند.
خطای عدم مرور دستورالعملها، کدها و مشخصات
یکی دیگر از خطاهای متداول ارزیابان، عدم مرور مجدد دستورالعمل کاربردی، کد یا مشخصات قبل از انجام ارزیابی است. اگر مرور مناسبی روی مدارک صورت نگیرد ممکن است ارزیابی یا نظارت اشتباه انجام و نتایج نادرستی دریافت شود.
حال چه در ارزیابی محصول یا هنگام ارزیابی نظارتی، زمانی که در اجرای دستورالعمل مسائلی پیش آید، ارزیابی که کار را متوقف نمیکنند و اطلاعات را کنترل نمیکنند دچار مشکل میشوند. بسیاری از شرکتها برای دستیابی به بهترین عملکرد به ارزیابی نیاز دارند که نظارت مستمر روی مدارک هنگام ارزیابی داشته باشند.
یک بار ارزیابی هنگام نظارت، به طور غیرعمد خطای مسلم دستورالعملی را انجام داد؛ در حالی که به کارش ادامه میداد ناظر سوالی پرسید که باعث شد ارزیاب عملکردش را مورد بررسی قرار دهد. حال این مساله یا به دلیل اضطراب ارزیاب بوده یا با تصور این که ممکن است توانمندیهایش زیر سوال برود به کار خود و گزارشنویسی ادامه داد.
نمونه بارز دیگر زمانی رخ داد که یک ارزیاب ادعا کرد که روش بهتری برای اجرای ارزیابی به روش مایعات نافذ روی یک ناحیه خاص از قطعه دارد و آن را در حضور ناظر اجرا کرد. بدون شک روش او نتوانست ناظر را تحت تاثیر قرار دهد، ولی وقتی کارش تمام شد ناظر از او خواست که الزامات فرآیند قطعه را در دستورالعمل مشتری بگذارد و نکاتی را به عنوان ماحصل و نتیجه کار صادر کند. نمونهای دیگر از این خطاها در برخی از دستورالعملهای ارزیابی چشمی آمده که ناحیه مورد ارزیابی باید در معرض نور سفید ۱۰۰ foot/candel قرار گیرد. وقتی ناظر در این مورد سوال میکرد غالبا یکی از سه جواب زیر را از تکنیسنها دریافت میکرد.
شرکت نورسنج کالیبره شده ندارد.
شرکت اصلا نورسنج ندارد.
شرکت نورسنج دارد ولی در سایت نیست.
اگر در دستورالعمل آمده است که نور سفید باید اندازهگیری شود پس باید راهی برای اندازهگیری آن باشد و تکنیسن باید از این الزام آگاه باشد. در این مثال تکنسین در شرایطی قرار میگیرد که نمیتواند الزامات دستورالعمل را اجرا کند. در حالی که به کارگیری چنین دستگاهی الزامی است.
خطا در زماندهی برای تطابق چشم به منطقه تاریک، خطای متداولی است که هنگام ارزیابیی رخ میدهد. در حالی که اکثر تکنسینها به چشمشان اجازه تطابق اولیه را میدهند، پس از یک وقفه کوتاه که از اتاق بیرون میآیند یا نور سفید را به منظور ثبت روشن میکنند موفق به تطابق مجدد نمیشوند.
غالبا ممیزها مهرها را با قلم و یادداشتها، در جایی که ارزیابان فرمهای ارزیابی خود را تکمیل میکنند رها شده مییابند. اگر مسئولیت مهرهای ارزیابی با تکنسینها نیست باید در محلی قفلدار نگهداری شود.
الزامات دستورالعملها
ممکن است الزامات مشتری هنگام اجرای ارزیابی قطعات تغییر کند. به عنوان مثال، شرکتی الزام خاصی دارد که نشانگر کمی کیفی QQI در جهت خاصی به قطعه الصاق شود و باید نتایج خاصی از این حلقه به دست آید. لذا تکنسین باید از تمامی الزامات قبل از اجرای کنترل دستگاه و ارزیابی آتی آگاه باشد. برای ارزیابیهای بیش از یک تولیدکننده لازم است ارزیابان الزامات هر مشتری را درک و از آن پیروی کنند.
بسیاری از دستورالعملها هنگام ارزیابی یک نشانه (اثر)، اجازه انجام مجدد با زدودن اثر اولیه را میدهند. این موضوع میتواند باعث بروز مسائل متعددی هنگام ممیزی شود. اولا، اسفنج پاککننده میتواند حاوی حلال اضافی باشد و زمانی که تکنسین اثر را پاک میکند اثرات (نشانهها) کاملا پاک شوند. دوم این که تکنسینها ممکن است مطابق آنچه که در دستورالعمل آمده عمل زدودن در یک جهت یا حرکت لایهبرداری قابل قبولی را انجام ندهند. اگر هنگام زدودن، اثری دوباره ظاهر شود، ممکن است تکنسین بلافاصله قبل از به کارگیری مجدد آشکارساز عیبی را تشخیص دهد. احتمال دارد این تشخیص درست باشد ولی دستورالعملها نیاز به مشاهده مجدد نشانه پیش از تصمیمگیری نهایی را دارند. برخی مشتریها ملزم کردهاند که نشانه (اثر) برای تشخیص نهایی زیر نور سفید ارزیابی شود. ممیز عدم رعایت مراحل دستورالعمل را در هر مرحله ثبت خواهد کرد. به عنوان نمونه، هنگام تفسیر یک نشانه حین ممیزی، طبق الزام مشتری در استفاده از آشکارساز نوع A، تکنسین یک قوطی آشکارساز نوعD را برای وضوح اثر ضعیفی به کار میبرد. تکنسین با دقت اثر را تایید میکند. در حالی که ارزیاب اثر را بازبینی میکند، ممیز مدارک را بررسی کرده درمییابد که تکنسین مجاز به استفاده از آشکارساز نوع D نیست یا مشتری فقط به کارگیری آشکارساز نوعA را الزامی کرده است. قطعا آشکارساز نوع D در بروز اثرات ضعیف خیلی خوب است. با این وجود ارزیابیها باید طبق دستورالعمل انجام شود، نه به روشی که ارزیاب فکر میکند بهتراست. ارزیابی در واقع پیروی از کدها و دستورالعملهاست و اگر روش بهتری هست، الزامات باید قبل از اجرای روش جدید تغییر یابد و ممیزها تایید کنند که ارزیابیها بر اساس مدارک موجود اجرا میشوند و کوتاهی در پیروی از آنها منجر به یافتههای خطا میشود.
نتیجه
ممیزی یک اجبار مثبت در همه بخشهای صنعت است که آگاهی ارزیاب از فرآیند و الزامات کیفی برای اجرای ارزیابی همچنین نگهداری و به کارگیری تجهیزات پشتیبانی مانند گیجها و لوازم ارزیابی را بالا میبرد. هدف از ممیزی تایید این نکته است که از فرآیند صحیحی پیروی شده است. غالبا ممیزیها نواقص موجود در سیستم و فرآیند کاربریها را آشکار میکند. گرچه این موضوع میتواند منجر به شرایط نامطلوبی شود. ارزیابان و شرکتهای NDT هر دو میتوانند از نتایج ممیزی به عنوان فرصتی برای بهبود کیفیت و پیشرفت مهارتهای فنی و علمی بهره گیرند.