ربابه ربیع گیلانی، آزاده مالکی
مهندس صناعی از سال ۶۷ به استخدام شرکت ملی گاز در آمده است . وی بعد از ۹ سال فعالیت در پالایشگاه بیدبلند، به تهران منتقل شدند و سپس بعد از ۴ سال ریاست در حوزه بازرسی فنی از سال ۸۹ تا ۹۱ ریاست HSE و سرپرستی امور بازرسی را همزمان عهده دار بودند. اکنون یک سالی است که فقط امور بازرسی فنی شرکت انتقال گاز، تحت ریاست ایشان است. با وی در خصوص بازرسی فنی در حوزه انتقال گاز به گفتگو نشستیم.
– آقای مهندس صناعی لطفا بفرمایید بازرسی فنی چه وظایفی بر عهده دارد؟
بازرسی فنی شرکت انتقال گاز، مسئولیت پایش و نگهداری از تمام مجموعه تاسیساتی شرکت را از لحاظ خوردگی، سیستم کاری و سلامت دستگاهها را به عهده دارد. ما برای تاسیسات دوره های بازرسی داریم که اگر نیاز به تعمیرات داشته باشند، روش های تعمیراتی را به مهندسی شرکت ارائه می دهیم.علاوه بر تاسیسات، حدود ۳۵ هزار کیلومتر خط لوله اصلی را هم در اختیار داریم که وظیفه پایش اینها هم به عهده اداره بازرسی فنی است. همکاران ما به صورت ادواری در جاهای مختلف اندازه گیری پتانسیل می کنند تا نقاط بحرانی مشخص شود. علاوه بر آن، به صورت ادواری تمام سیستم ها، تحت پایش نشت یابی لوله ها قرار می گیرد و اگر کوچکترین نشتی در مسیر بود، با حفاری دلیل این نشتی مشخص شده و دستورات تعمیراتی برایش داده می شود. آخرین کاری که وظیفه ماست، اطمینان از سلامت دستگاه هایی است که خریداری می شود. یعنی ما بازرسی خرید را هم به عهده داریم تا مطمئن شویم کالایی که وارد سیستم انتقال گاز می شود کاملا سالم و قابل استفاده باشد.
– در حوزه بازرسی فنی و NDT چه قدر به تکنولوژی مدرن دسترسی دارید؟
روش های نوین عمدتا به خاطر گرانی و بعضا به دلیل تحریمی که فعلا گرفتارش هستیم، با تاخیر وارد کشور می شود. ولی ما این آمادگی را داریم که هر شرکتی روش نوینی دارد، ارائه دهد که بعد از آزمایش های لازم، مجوز استفاده از آن را صادر کنیم. درِ سیستم بازرسی فنی به روی شرکت هایی که بخواهند از تکنولوژی های نوین استفاده کنند باز است. ما به طور مستمر مراجعاتی داریم از شرکت هایی که روش های جدیدی ارائه می دهند. وظیفه ما فراهم کردن شرایط تست برای آنها است. مثلا ما برای اولین کسی که TOFD و Phased Array را ارائه داد، چندین نقطه را آماده کردیم؛ خودمان هم با روش های دیگر مثل رادیوگرافی آن نقاط را تست کردیم تا بعدا بتوانیم مقایسه ای داشته باشیم. به طوری که در حال حاضر این دو روش در اکثر تاسیسات ما مورد استفاده قرار می گیرد.
– در واقع بازرسی فنی شما را شرکت های مجری انجام می دهند. شما برای ارزیابی و تایید صلاحیت این شرکت ها چه معیارهایی دارید؟
وظیفه تایید صلاحیت به عهده شرکت مادر است. شرکت ملی گاز بخشی دارد به نام بازرسی و کنترل فنی که وظیفه شان سیاست گذاری برای کل مجموعه شرکت های تابعه شان است. یکی از بخش های بازرسی، کنترل تایید صلاحیت های شرکت های شخص ثالث است و بخشی از آن برمی گردد به جوش و NDT. همه شرکت هایی که در این زمینه فعالیت می کنند مدارکشان را به این بخش یعنی شرکت ملی گاز ارائه و مورد ارزیابی قرار می دهند. معیارهایشان هم معیارهایی است که مورد توافق همه بازرسان است. یعنی در کمیته هایی که همکاران ما هم در آن عضو هستند، مورد بررسی قرار می گیرد.
– در حوزه جوش و NDT چطور؟
کمیته جوش و NDT یکی از وظایفش تعیین شاخص ها برای ارزیابی صلاحیت شرکت های جوش و بازرسی است. این کار از سال ۸۲ در شرکت ملی گاز شروع شد و از سال ۸۵ به شرکت مهندسی توسعه به عنوان مجری طرح، واگذار شد. تا سال ۹۱ که بازرسی مجددا تشکیل شد و برگرداندند به خود شرکت ملی گاز که هم اکنون در حال انجام است.
– یعنی خود شما دیگر دخالتی در تایید صلاحیت ها ندارید؟
خیر. ما فقط بازخوردها را به آنها اطلاع می دهیم.
– از نظر شما معیارها چه طور بوده؟ فکر می کنید شرکت هایی که تایید صلاحیت شده اند، همه شان در زمینه عملکرد و اجرا واقعا مورد تایید بوده اند؟
نه متاسفانه معیارهای مورد استفاده بعضا کارایی ندارد. ارزیابی عمدتا بر اساس مدارک انجام می شود که متاسفانه در کشور ما مدرک سازی امری متداول است. این است که در این زمینه کمبود و کاستی داریم. ولی عمدتا برمی گردد به بازخوردی که شرکت های تابعه به شرکت ملی گاز ارائه می دهند. به طور مثال عرض کنم، شرکت هایی بوده اند که در رادیوگرافی دچار مشکل بوده اند، اینها را ما به شرکت ملی گاز انتقال می دهیم. از آنها دعوت به مصاحبه می شود و مورد ارزیابی دقیق قرار می گیرند. در صورتی که قصور، عمدی تشخیص داده شود، از لیست حذف می شوند. ولی در کمیته جوش و NDT، بیشتر به دنبال روش های جدیدتری هستیم که بتوانیم کیفیت این ارزیابی را بالا ببریم.
– یکی از پرسش ها این است که آیا می توان کار بازرسی فنی و NDT را توامان به یک شرکت واگذار کرد؟
معمولا این طور نیست. ما در پروژه هایمان اصرار داریم که حوزه ها جدا باشد. مثلا شما فرض کنید حتی در انجام NDT کار رادیوگرافی و کار تفسیر فیلم را که در شاخه NDT محسوب می شود، به یک شرکت واحد نمی دهیم. برای روش های بازرسی فنی و NDT هم دقیقا همین است. ما جوش را معمولا از شرکتی استفاده می کنیم که کار NDT انجام نمی دهد؛ مگر اینکه در آنجا منظور از بازرسی فنی، جوش باشد.
– با توجه به اینکه انجمن ما انجمن صنفی است وبسیاری از شرکت های بازرسی فنی و NDT در این مجموعه عضو هستند، چه انتظاری از انجمن هایی مثل ما دارید؟
من فکر می کنم در این ارزیابی ها و روش های کنترلی، خود انجمن صنفی می تواند با Pre-Test و Pre- Evaluation نسبت به شرکت های متقاضی عضویت در انجمن به نوعی با ما همکاری کند. قبلا در اکثر انجمن ها شرط عضویت، پرداخت مبلغی بود، بدون هیچ گونه ارزیابی از افراد. شاید امکان یک بررسی اولیه یا یک پایش مداوم نسبت به شرکت های متقاضی، وجود داشته باشد(البته به امکان پذیر بودنش خیلی اطمینان ندارم). بیش از آن، تعامل مستمر با شرکت های End User لازم است که بتوانیم بازخوردمان را از شرکت های عضو، به آنها منتقل کنیم. یا در جلساتشان روش هایی ارائه دهند که بتوانند شرکت ها را از انجام کارهای غیر عرف بازدارند.
– انجمن صنفی چه همکاری هایی می تواند با مجموعه شما داشته باشد؟
من پیشنهاد می دهم که هیات مدیره انجمن جلسه مشترکی داشته باشند با افرادی مثل آقای بابازاده که رییس بازرسی ملی گاز هستند. همچنین من به عنوان بازرسی گاز و آقای میرزایی در مهندسی توسعه. می توانیم طی جلسه ای با هر سه ما به اتفاق هیات مدیره انجمن در این باره صحبت کنیم و روش هایی را پیدا کنیم.
– در حوزه بازرسی فنی بیشتر با چه چالش ها و مسایلی دست به گریبانید؟
یکی از مسایل، فهم درست از بازرسی فنی هم در داخل شرکت و هم در بیرون است. متاسفانه در خود شرکت هم فهم درستی از بازرسی فنی وجود ندارد. خیلی جاها بازرسی فنی را به عنوان یک مزاحم تلقی می کنند و فکر می کنند نوعی متوقف کننده است که باعث کندی کار می شود. این ذهنیت غلط، مشکل ساز است زیرا همکاری لازم را در پی ندارد. و در این شرایط فقط فشار مدیریت از بالاست که زیرمجموعه را به همکاری وادار می کند. همکاری اگر از دل نباشد نتایج مطلوبی نخواهد داشت. و مساله دیگر تحریم هاست که موجب شده دسترسی ما به امکانات پیشرفته کم شود و در روش های جدید نیز مشکلاتی از قبیل عدم ارائه درست این روش ها داشته باشیم. به عنوان نمونه، اخیرا شخصی آمده و به دنبال گرفتن مجوز برای ساخت دستگاه DDR در ایران است؛ در حالی که هنوز این دستگاه وارد ایران نشده است. هرچه می گوییم این دستگاه حساسیتش بالاتر از آن است که در صنعت استفاده شود و فقط در پزشکی کاربرد دارد، متاسفانه دارد جا می افتد؛ در صورتی که روش دیجیتال رادیوگرافی کاملا مورد استفاده است. مساله دیگر نیز جذب نیرو در محیط های دولتی است که بسیار سخت است. یکی از مشکلات ما کمبود نفر است. این شاید شروعی باشد برای سوق دادن کارها به برونسپاری.
– ارزیابی شما از روش برونسپاری چیست؟
من فکر می کنم روش بسیار خوبی است، مخصوصا با این سیاست دولت که دنبال کوچک کردن ستادها است. ما حتی می توانیم بحث نظارت را هم برونسپاری کنیم. ما شرکت های مجری داریم که در زمینه های مختلف می توانند این کمک را به ما بدهند. تجربه هم به ما ثابت کرده که شرکت های بیرونی کار را بهتر انجام می دهند؛ به شرطی که کنترل مناسبی بالای سرشان باشد. من فکر می کنم اگر بتوانیم با انجمن تعاملی برقرار کنیم، و بتوانیم روی شرکت ها کنترل داشته باشیم، برونسپاری خیلی مفیدتر و کارآمدتر از حضور شخص همکارانمان در سیستم خواهد بود.
– شرکت ها معمولا ارتباط کاری شان دست اول نیست. آیا برنامه ای دارید که پیمانکاران مستقیما با کارفرمایان طرف قرارداد شوند؟
خیلی از برنامه ها دست ما نیست. یک پکیجی ارائه می شود به عنوان EPC که بخش طراحی، خرید، و ساخت را به یک پیمانکار یا یک کنسرسیوم واگذار می کنند. چون یک قسمتی از کار، جوش و NDT است، ما خیلی توانایی نداریم که این قسمت را جدا کنیم و در اختیار خودمان بگیریم. در شرکت انتقال گاز چون ما خیلی کار اجرایی نداریم، این کار خیلی راحت تر صورت می گیرد. ما عمده کارهایی که داریم، مستقیما به شرکت های بیرونی واگذار می کنیم و کمتر با واسطه پیمانکار سر و کار داریم؛ مگر اینکه پروژه اجرایی محدود باشد.
– در حوزه محیط زیست با چه مسایلی دست به گریبانید؟
ما خوشبختانه بخش محیط زیستمان بخش فعالی است در HSE. می شود گفت صنعت گاز جزو صنایع نسبتا پاک است. منهای خود گاز که اگر ناخواسته وارد اتمسفر شود، زیان بار خواهد بود، بقیه فعالیت های ما عمدتا پاک است. بزرگترین مشکلی که ما داریم، پرچ های ناخواسته ای است که در خطوط لوله داریم که بعضا مجبوریم برای تعمیرات یک قسمت هایی از لوله را خالی کنیم که باعث می شود گاز متان را وارد جو شود که آسیب زننده است. به دنبال روش های جایگزینی هستیم که این مشکل را به حداقل برسانیم. یکی از بهترین روش هایی که در دنیا انجام می شود، استفاده از یک کمپرسور پرتابل است که گاز را هنگام تخلیه، با فشار به خط لوله تزریق کند. ما ۵-۶ سال است که دنبال این هستیم که بتوانیم کمپرسور پرتابل را در خط لوله نصب کنیم اما متاسفانه به خاطر تحریم، این کمپرسور را به ما نمی فروشند. از دیگر مشکلاتی که به محیط زیست آسیب رسان است، اجرای خطوط لوله ای است که از مناطق بعضا محافظت شده عبور می کند؛ که آن را هم مجوزش را از سازمان محیط زیست می گیریم تا با روش های بازسازی یا جایگزین کننده اجرا کنیم. مثلا در یک جاهایی مجبور می شویم هزار اصله درخت را قطع کنیم که به جایش همان تعداد کاشته خواهد شد و جزو همان پیمان خواهد بود.
– ما طی نشستی که با مهندسان بدون مرز داشتیم، عنوان شد که اگر بتوانیم ثابت کنیم که فعالیت های انجمن، مدنی و در راستای محافظت از محیط زیست است ، می توانیم از طریق این موسسه، تحریم ها را دور بزنیم و قدمی در حفظ محیط زیست برداریم.
این خیلی عالی است و در جلسه آینده ای که قرار است تشکیل دهیم، سعی می کنیم همکاران محیط زیست هم حضور داشته باشند.
از سعه صدر و زمانی که گذاشتید بی نهایت سپاسگزاریم.