پالایشگاهها و صنایع نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان یکی از بخشهای اصلی صنعت کشور هستند که بخش عمده ای از سرمایه های ملی و خصوصی کشور را در خود جای داده اند. در این واحدها بدلیل شرایط عملیاتی خاص، پتانسیل قابل ملاحظه ای از بروز حوادث وجود دارد. وقوع حوادث متعدد در این صنعت که اغلب با خسارتهای مالی و جانی جبران ناپذیر همراه است، این سؤال را ایجاد میکند که دلیل اصلی بروز چنین حوادثی چیست و چگونه میتوان از وقوع آنها جلوگیری کرد؟ در این بین، وقوع چندین حادثه آتشسوزی در ماهها و سالهای اخیر در این واحدهای صنعتی که شاید مهمترین آن را بتوان آتش سوزی ماه گذشته در واحد پتروشیمی بوعلی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر در استان خوزستان قلمداد کرد، موجی از حساسیت و نگرانی را در رابطه با کیفیت و سطح ایمنی در این واحدها نشان میدهدکه لزوم افزایش سطح ایمنی و امکانات اولیه در جهت مقابله با حوادث را در واحدهای نفت، گاز و پتروشیمی کشور بیش از پیش نمایان میکند.
از ابتدای خرداد ماه امسال تاکنون ۸ حادثه آتش سوزی و انفجار در سطح صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران به ثبت رسیده که در جریان این حوادث در کنار خسارتهای سنگین مالی، تاکنون ۲ نفر کشته و ۱۲ نفر مصدوم و یا دچار سوختگی شدید شده اند (جدول ۱) [۱].
جدول ۱- حوادث اخیر صنعت نفت، گاز و پتروشیمی [۱] |
نوع حادثه | محل وقوع حادثه | تلفات انسانی |
آتش سوزی | پتروشیمی تندگویان در ماهشهر | – |
انفجار و آتش سوزی | پتروشیمی بوعلی در ماهشهر / نوبت دوم نشت مواد شیمیایی | ۹ مصدوم |
آتش سوزی | خط لوله اتیلن غرب | – |
انفجار و آتشسوزی | خط لوله میعانات گازی در مارون | یک نفر کشته |
آتش سوزی | مخزن ذخیره سازی پتروشیمی بیستون در کرمانشاه | – |
آتش سوزی | آتش آتش سوزی | – |
انفجار و آتشسوزی | خط لوله ۴۲ اینچ گاز گناوه | یک نفر کشته و سه نفر مصدوم |
آتش سوزی | واحد تقطیر پالایشگاه آبادان | – |
| | |
بطور قطع در نگاه اول رعایت نکردن مقررات ایمنی به عنوان اولین دلیل این حوادث ذکر می شود. ولی به اعتقاد ما مهیا نبودن زیرساخت ها برای واگذاری کارها به بخش خصوصی، بومی سازی جذب نیرو در برخی استان ها بدون رعایت اصل شایسته سالاری، عدم رعایت مقررات امور سازمانی در خصوص ارتقاء شغلی افراد، پیش بینی نکردن جذب نیروی های جوان متناسب با بازنشسته شدن نیروهای مجرب در نفت، کم توجهی به آموزش نیروی انسانی بویژه در بخش خصوصی، ضعف نظارت ها بویژه نظارت ایمنی و بازرسی های فنی، عدم رعایت استانداردهای بینالمللی و… از مهمترین دلایل وقوع اینگونه حوادث هستند. البته در کنار عملکرد نادرست افراد ، شرایط نامساعد محیط کار در صنایع نفت،گاز،پتروشیمی و پخش و پالایش بر کسی پوشیده نیست اما با این وجود چنانچه با این صنعت عظیم و پیچیده به طور آگاهانه برخورد شود و شناخت کافی از زیر و بمهای آن به دست آید، جبر حاکم بر آن، به اختیار بدل میشود. در این ارتباط مدیریت حرف اول را می زند.
با نگاهی دقیق به ریشه این مشکلات، نقش مهم و جایگاه ویژه بازرسی فنی در پیش گیری از بروز حوادث، بیشتر آشکار خواهد شد. بازرسی فنی از مراحل خرید مواد اولیه شروع میشود، در طی مراحل ساخت و نصب تجهیزات، تأسیسات و سیستمهای لوله کشی ادامه مییابد و حین بهره برداری تأسیسات فرآیندی همراه آن خواهد بود. بطور کلی قصد عمومی و هدف ”بازرسی فنی“ شناسایی نقصها و عیوب و ارائه دستورالعملهای تجربی و علمی برای دستگاهها و قطعات صنعتی میباشد که با استفاده از این دستورالعملها هزینه تعمیرات و نگهداری به حداقل خواهد رسید. یک بازرس فنی در یک مجتمع صنعتی در حقیقت بعنوان پزشک دستگاه ها و ماشینآلات مطرح میباشد و وظیفه شناخت عیوب، اعم از داخلی یا خارجی، سطحی یا ساختاری و فنی یا غیر فنی و صدور دستورالعملهای تعمیراتی، متناسب با شرایط و امکانات را بر عهده دارد. بازرسی فنی با ارائه روشهای سیستماتیک، دلائل معیوب شدن یک دستگاه یا قطعه را مشخص میکند و با ارائه دستورات مناسب، امکان بهرهبرداری بهینه از دستگاه ها را فراهم میآورد.
در صنایعی که به تولید قطعات و ماشینآلات با کاربردهای صنعتی میپردازند نقش یک بازرس فنی علاوه بر نظارت بر دستگاهها، کنترل کیفی محصولات تولیدی نیز میباشد تا محصولات مطابق با استانداردهای لازم باشند. در اکثر صنایع عظیم در سطح دنیا خصوصاً صنعت نفت و گاز، بازرس فنی از لحظه طراحی دستگاه تا پایان، ناظر کلیه مراحل ساخت و نصب آن می باشد و بدین ترتیب بدیهی است که باید شناخت کافی از تمامی اجزاء دستگاهها، وظیفه آنها و استانداردهای مربوط به آنها داشته باشد.
چنانچه قدری به عقب برگردیم طی ۱۵ سال گذشته که بخش عظیمی از تأسیسات زیربنایی و بالادستی حوزه نفت و گاز ساخته و نصب شده است کشور ما با مشکلات بزرگی در حوزه بین الملل مواجه بوده است. اعمال تحریم های شدید، عدم همکاری بسیاری از مشاوران، طراحان، فروشندگان مواد اولیه و سازندگان تجهیزات معتبر بین المللی باعث افت کیفیتی شدیدی در این تأسیسات شد. البته تلاش شبانه روزی واحدهای بازرسی فنی کارفرمایان، مشاوران و پیمانکاران داخلی در این حوزه قابل تقدیر بوده و نباید از انصاف دور شد؛ چرا که همیشه سعی بر این بوده است که حداقل های استاندارد مطابق مشخصات فنی پروژه رعایت شود. اما مشکلات عدیده ای که طی این سالها از نزدیک شاهد آن بوده ایم باعث افت کیفیت تجهیزات و تأسیسات شده است. عدم وجود چشمه های رادیوگرافی، تجهیزات مناسب اشعه ایکس، تجهیزات مناسب آلتراسونیک پیشرفته، مواد مصرفی نامناسب و نامعتبر RT، MT و PT، افت کیفیت آموزش بازرسان این حوزه و بالطبع کاهش سطح تخصصی بازرسان، مهاجرت سطح وسیعی از متخصصین این حوزه به خارج از کشور، ورود تأمین کنندگان و سازندگان تجهیزات و تأسیسات غیر متخصص، کاهش منابع مالی و متعاقباً عدم تأمین بودجه کافی و بسیاری دلایل دیگر کشور ما را وامدار تاسیسات و دارائیهایی نموده است که بهره برداری و نگهداری آنها نیازمند ملاحظات بیشتری خواهد بود.
در همین راستا وظیفه بهره برداران بسیار مهم و حیاتی است. تشکیل کارگروههای نگهداری پیشگیرانه بروز حوادث در بدنه شرکت ملی نفت ایران، خود گواه این مدعاست که مسئولین کشور از بروز این خطرات آگاه بوده و در طی سه سال گذشته به این مهم توجه ویژه ای داشته اند. لزوم استفاده از نرم افزارهای مدیریت یکپارچه دارایی ها، پایش وضعیت و رعایت موارد ایمنی از اهم ملاحظات در این خصوص میباشد.
در خاتمه رعایت اصول اخلاقی و حرفه ای توسط مهندسان کشور و ضرورت استفاده از مهندسان متخصص و حرفه ای در پروژه های حساس کشور ضامن ایجاد جامعه ای ایمن، با ثبات و پایدار میباشد.
مراجع:۱. http://www.mehrnews.com/service/Economy/Energy
برای دریافت فایل pdf مقاله “بازرسی فنی و نقش آن در پیش گیری از وقوع حوادث“ کلیک کنید
لینک های مرتبط:
رئیس سازمان پدافند غیرعامل: حمله سایبری به مجتمع های پتروشیمی تحت کنترل درآمد
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی: تهدیدهای سایبری به برخی پتروشیمی ها شناسایی شد
مهمترین عامل حوادث اخیر صنعت پتروشیمی بی توجهی به اصول ایمنی بود
خطای انسانی از عوامل اصلی حوادث اخیر در صنعت پتروشیمی بود
کمیسیون امنیت پیگیر احتمال خرابکاری در آتش سوزی پتروشیمی ها از وزارت نفت و اطلاعات است
اطفا حریق در پتروشیمی کیمیا بندرامام
نفت در هفته ای که گذشت; تکرار حادثه، تاکید بر ایمنی
آتش سوزی پتروشیمی بیستون در یک نگاه
گزارش بررسی حادثه پتروشیمی بوعلی سینا بزودی نهایی می شود
جزئیات حادثه خط لوله اتیلن غرب و بررسی دلایل آن
توضیحات شرکت مارون درباره حادثه در خط لوله انتقال گاز مایع
بررسی حادثه آتش سوزی پتروشیمی توسط کمیسیون انرژی
خاموش شدن مخزن ٢٠٠١C پتروشیمی بوعلی سینا نزدیک است
پتروشیمی های تندگویان، بوعلی و امیرکبیر تخلیه شدند